جستاری در تعریف‌ها و برداشت‌های صاحب‌نظران از مفهوم مدیریت اسلامی

نوع مقاله : علمی-تخصصی

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی، بحث و بررسی و دسته‌بندی پیرامون تعریف‌ها و مفاهیم حوزه مدیریت اسلامی از دیدگاه اندیشمندان و صاحب‌نظران است. مبحث «مدیریت اسلامى» از دیرباز یکی از حوزه­های مهم تحقیقی درباره فلسفه سیاسى و اجتماعى اسلام در اذهان اندیشوران و حامیان انقلاب بوده است؛ از این‌رو، در طی سالیان متمادی، پژوهشگران گوناگون از حوزه و دانشگاه به بحث و بررسی، مفهوم‌سازی و ارائه تعریف در این زمینه پرداخته‌اند. مقاله حاضر به بررسی تاریخچه مدیریت اسلامی و پژوهش­های انجام گرفته در آثار و آرای اندیشمندان و صاحب­نظران عرصه مدیریت اسلامی پرداخته و در راستای آشنایی با مفاهیم و تعریف‌های متنوع و گسترده مدیریت اسلامی، آنها را مورد بحث، بررسی و تحلیل قرار داده است. به منظور تحلیل ادبیات انجام شده از مطالعه اسناد کتابخانه‌ای از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. طبقه‌بندی و تحلیل انجام شده روی تعریف‌های ارائه شده نشان داد صاحب­نظران قلمرو مدیریت اسلامی و دیدگاه‌‌های اسلام در مورد مدیریت، هر یک به فراخور برداشت و ذهنیت­های خود از اسلام، تعریف‌ها و یا توضیح‌هایی را ارائه داده‌اند که نوعی مفهوم مدیریت اسلامی از آنها مستفاد می‌شود؛ درحالی‌که هنوز به تعریفی واحد از این مقوله نرسیده‌اند؛ ازاین‌رو، می‌توان این تعریف‌ها را در قالب پنج دسته کلی قرار داد: از نگاه الهی و توحیدی، نگاه رشد و تربیت بشری، نگاه مکتبی و ارزشی، نگاه فنی به مدیریت اسلامی و در نهایت نگاه چندگانه یا ترکیبی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A survey on definitions and interpretations of scholars about the concept of Islamic management

چکیده [English]

 
This research aimed to explore, investigate, categorize and discuss definitions and concepts concerning Islamic management in the views of related scholars and experts. Islamic management has long been an important research field about social and political philosophy of Islam in the minds of thinkers and supporters of the Iranian Islamic Revolution. Hence, over the years, various researchers from universities and seminaries have dealt with the discussion, conceptualization and presentation of definitions in this area. This research paper examines the history and studies concerning Islamic management in the works and ideas of philosophers and theorists of this field of science. In order to recognize numerous and different concepts and definitions regarding Islamic management, these were discussed analytically. To analyze the related literature, the method of qualitative content analysis was used in addition to studying library documents. The analysis and classifications showed that each of the experts and scholars of Islamic management provide definitions and explanations based on their own perceptions of Islam in a way that a kind of Islamic management concept can be derived from. However, they have not yet achieved a unified definition. Thus, this definition can be placed into five general categories: divine and monotheistic view, educational view regarding human development, value based view, technical view to Islamic management and finally synthetic or multiple views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Management
  • Islamic Management
  • Perspective
  • definition
  • Concept
  • Management in Islam

مراجع

* قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه.
1. ابراهیمی، محمدحسین (1379)، مدیریت اسلامی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
2. احمدی، مسعود (1384)، مدیریت اسلامی (اصول، مبانی، مفاهیم و الگوها)، ساری: انتشارات پژوهش­های فرهنگی.
3. اعظمی، امیر (1389)، «شناسایی عوامل تعیین‌کننده در آسیب‌شناسی پژوهش‌های انجام شده پیرامون حوزه مدیریت اسلامی و ارائه راه کارهای لازم جهت رفع آسیب‌ها با استفاده از رویکرد AHP-QFD با تأکید بر منابع انسانی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
4. ـــــــــــــــــــ (1392)، پژوهش‌های مدیریت اسلامی؛ تطابق‌ها، آسیب‌ها و راهکارها، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5. افجه‌ای، سیدعلی‌اکبر (1384)، مدیریت اسلامی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ ششم.
6. انصاری، محمدعلی؛ حبیب اﷲ دعایی و سعید مرتضوی (1381)،مبانی مدیریت اسلامی و الگوهای آن، مشهد: انتشارات بیان هدایت نور.
7. پیروز، علی‌آقا؛ ابوطالب خدمتی، عباس شفیعی و سیدمحمود بهشتی‌زاده (1386)، مدیریت در اسلام، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8. تولایی، روح‌اله (1387)، ارائه الگویی جامع برای شناخت مدیریت اسلامی، همایش ملی روش‌شناسی تحقیق در رهبری و مدیریت اسلامی، دانشگاه تهران، 20 خرداد 1387.
9. حمیدی‌زاده، محمدرضا (1378)، «تبیین نقش پیش‌بینی و آینده‌نگری در نظام مدیریت اسلامی»، فصلنامه مطالعات مدیریت، ش20.
10. خنیفر، حسین (1384)، «تحلیل محتوای ادبیات مدیریت اسلامی با تأکید بر آثار منتخب»، فرهنگ مدیریت، سال سوم، ش10.
11. دشتی، محمد (1385)، امام علیg و مدیریت، قم: نشر مؤسسه تحقیقاتی امام علیg.
12. دیالمه، نیکو و مریم برادران حقیر (1389)، «مفهوم رشد و توسعه انسانی در دیدگاه اسلام و غرب»، پژوهش‌های علم و دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره دوم، ص45−71.
13. روحی عزیزی، مریم و مژگان مهدوی (1380)، «مدیریت اسلامی از نظر تا عمل»، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت اسلامی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
14. روشنی، سکینه (1386)، اصول و مبانی مدیریت اسلامی و الگوهای آن، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
15. ساجدی‌نیا، محمدحسین (1382)، اصول و مبانی مدیریت اسلامی، تهران: انتشارات شهر آشوب.
16. عابدی جعفری، حسن و غلام­رضا سلگی (1377)، «ویژه کتاب­شناسی مدیریت در اسلام»، فصلنامه مصباح، سال 7، ش28.
17. عابدی جعفری، حسن و محمد ازگلی (1383الف)، «نقطه‌های آغاز در ترسیم چشم‌انداز بیست ساله نظام جامع مدیریت اسلامی»، مجله علوم انسانی، سال 13، ش52.
18. ــــــــــــــــــ (1383ب)، «مروری بر سیر تحقیقات مدیریت اسلامی در ایران»، مجله مصباح، سال 13، ش51.
19. عابدی جعفری، حسن؛ حمزه خواستار و امیر اعظمی (1387)، «پرسش­های بزرگ در زمینه مطالعات سازمان و مدیریت اسلامی»، مجله علوم انسانی، سال 17، ش79.
20. عسگریان، مصطفی (1370)، مدیریت اسلامی، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
21. قبادی، اسماعیل (1381)، اصول و مبانی مدیریت اسلامی، تهران: انتشارات فقه.
22. قوامی، سیدصمصام‌الدین (1383)، مدیریت از منظر کتاب و سنت، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
23. محمودی، جعفر (1379)، «چیستی مدیریت اسلامی در بوته نقد»، دانش مدیریت، سال 13، ش51.
24. مشرف جوادی، محمدحسین (1378)، اصول و متون مدیریت در اسلام، همدان: انتشارات نور علم.
25. مصباح یزدی، محمدتقی (1376)، پیش­نیازهای مدیریت اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.w
26. مطهری، مرتضی (1374)، امدادهای غیبی در زندگی بشر، تهران: انتشارات صدرا.
27. میرزایی اهرنجانی، حسن (1386)، زم‍ی‍ن‍ه‌ه‍ای روش‌ش‍ن‍اخ‍ت‍ی ت‍ئ‍وری س‍ازم‍ان، تهران: انتشارات سمت.
28. نبوی، محمدحسن (1373)، مدیریت اسلامی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
29. نجاری، رضا (1386)، مبانی مدیریت اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌نور.
30. هاشمی رکاوندی، سیدمجتبی (1379)، رهبری و مدیریت، روابط انسانی و سازمانی در ایران، اسلام و غرب، انتشارات باطن.
31. هیوز، آون (1384)، مدیریت دولتی نوین، ترجمه سیدمهدی الوانی، سهراب خلیلی شورینی و غلامرضا معمارزاده طهران، انتشارات مروارید.
32. Bordens, K.S., Abbott, B.B. (2002). Research design and methods: a process Approach. McGraw-HILL Higher Education.
33. Hofstede, G. (1993). Cultural constraints in management theories. Academy of management executive, 7(1): 81-94.
34. Kazmi, A. (2003). Proposed research agenda in Islamic perspective on management studies. IIUM Journal of Economics and Management, 11(2): 197-227. (Trans. To Persian by Mohammad Ozgoli)
35. Kidder, Louise H. Judd, Charles M. (1986). Research Methods in Social Relations. CBS College Publishing.
36. Krippendorff, K. & Bock, M, A. (2007) The Content Analysis Reader Not for reproduction and citation without permission.
37. Triandis, H.C. (2004). The many dimensions of culture. Academy of Management Executive. 18(1): 88-93.
38. Zagorsek, H. Jaklic, M. Stough, S. J. (2004). Comparing Leadership Practices Between the United States, Nigeria, and Slovenia: Does Culture Matter? Cross Cultural Management, 11(2): 16- 34.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار