شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر ایفای نقش مسئولیت‌های اجتماعی در سازمان‌های فضیلت‌محور (موردمطالعه: آستان قدس رضوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده مدیریت و حسابداری دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی گرایش منابع انسانی، پردیس ارس، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

 
 
 
 
 




زمینه و هدف: فضیلت سازمانی، به عنوان مفهومی ترکیبی از روان­شناسی مثبت و اخلاق تجاری، به ویژگی‎های کلی اخلاقی سازمانی اشاره دارد که توسط جمعی یا فردی، جو، ساختار و رویه‎های خط مشی در یک سازمان تجسم می‎یابد. در سال‌های اخیر، تأثیرات مثبت فضایل سازمانی بر افراد و سازمان‌ها مورد توجه دانشگاهی فزاینده‌ای قرار گرفته است. توسعه فناوری دیجیتال منجر به تغییر در مدل‎های کسب و کار و الگوهای سازمانی و غیره و همچنین ایجاد رفتارهای کاری فراتر از حیطه مسئولیت کارکنان و نحوه ارتقای رفتارهای سازنده کارکنان در شرایط جدید کاری نیز شده است. تبدیل شدن به موضوعی کانونی در حوزه رفتار سازمانی و منابع انسانی. رفتار حمایتی یک رفتار فرا نقشی است که در آن کارکنان ایده‎های سازنده‌ای را برای بهبود وضعیت کاری یا سازمانی خود آغاز می‎کنند. این رفتار بیشتر با ویژگی‎های انگیزشی بیرونی درونی و سازمانی خود فرد مرتبط است. بنابراین، این امکان وجود دارد که فضیلت سازمانی یک متغیر پیشین مهم رفتار سازنده کارکنان باشد. بررسی ادبیات مربوطه نشان می‌دهد که مطالعات رابطه بین فضیلت سازمانی و متغیرهای پیامد مرتبط را بررسی کرده‌اند، اما مطالعات کمتری رابطه بین فضیلت سازمانی و رفتار سازنده کارکنان را بررسی کرده‌اند. بنابراین، این مطالعه تأثیر فضیلت سازمانی را بر رفتار سازنده کارکنان در زمینه چینی بررسی می‌کند. با توجه به عرصه­های فعال آستان قدس رضوی، ذینفعان مختلفی از آحاد و اقشار جامعه به عنوان سرمایه­های اجتماعی این سازمان قرار دارند که ایجاب می­نماید نسبت به اتخاذ رویکردهای مسئولیت­های اجتماعی اقدام ویژه­ای به­عمل آید. بر اساس اسناد بالادستی کشور مطابق با بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی، پیشرفت اسلامی − ایرانی، سیاست­های اقتصاد مقاومتی و سیاست­های اداری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، توجه به تعالی سازمانی توسط سازمان­ها و نهادهای دولتی تأکید شده است که در این راستا؛ آستان قدس رضوی که در پایتخت مذهبی و شیعه جهان اسلام قرار دارد می­بایست خود را نسبت به اتخاذ ملاحظات، تدابیر، راهبردها و سیاست­های متمرکز، جامعه و یکپارچه به منظور توسعه­ی مبانی مسئولیت­های اجتماعی اقدام نماید و از تبعات و چالش­های عدم توجه به این مقوله، خود را مصون دارد. عدم توجه آستان قدس رضوی به مقولۀ مسئولیت­های اجتماعی شامل 1. ریزش سرمایه­های اجتماعی؛ 2. اصطکاک فکری و عملکردی با اقشار مختلف جامعه؛ 3. اشاعه­ی رفتارهای انحرافی و سوء در بین مدیران و کارکنان؛ 4. منحرف شدن از مأموریت اصلی و توجه و تکریم زائران مقدس بارگاه امام رضاj؛ 5. افزایش هزینه­های ناشی از خروج سهامداران در بخش­های اقتصادی؛ 6. آسیب­ و خدشه به مبانی اصلی انقلاب اسلامی؛ 7. تحت الشعاع قرار گرفتن اصول اجتماعی و فرهنگی سازمان می­باشد. بر اساس چالش­ها و مطالب بیان شده، در این تحقیق محقق به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است که الگوی مسئولیت­های اجتماعی در آستان قدس رضوی به عنوان یک سازمان فضیلت­محور به چه صورت می­باشد به عبارت دیگر محقق به دنبال شناسایی ابعاد و مؤلفه­های مؤثر بر توسعه­ی رویکرد مسئولیت­های اجتماعی در بین منابع انسانی سازمان آستان قدس رضوی می­باشد؟
روش تحقیق: این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری داده­ها به صورت توصیفی از نوع اکتشافی است و از ابزار تجزیه و تحلیل داده­های کیفی شامل تحلیل مضمون استفاده شد. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران فعال در زمینۀ مسئولیت­های اجتماعی در وزارت آستان قدس رضوی بودند که در نهایت 10 نفر به روش هدفمند و در دسترس تعیین شدند که نسبت به انجام مصاحبه از آن­ها اقدام شد.
یافته­ها: در این پژوهش‎ها مؤلفه­هایی چون نحوۀ هدایت و راهبری سازمان به سمت سیستماتیک نمودن روند گفتمان‌سازی اصول مسئولیت‎های اجتماعی، توسعۀ ساختاری، توسعۀ فنّی، فرهنگ­سازی، آموزش و... متناسب با مفاهیم مسئولیت‎های اجتماعی در تمامی لایه­های خرد و کلان و سطوح مختلف سازمانی مورد نظر بوده است. آستان قدس رضوی به دلیل ماهیت و مأموریت ویژه آن، نیازمند توجه به اصول مسئولیت‎های اجتماعی در راستای مدیریت سرمایه اجتماعی است تا بتواند با مشارکت و سهیم شدن آحاد جامعه، پروژه­ها به نحو مطلوبی پیش ببرد. این عوامل در بُعد ساختار و تمهیدات سازمانی که ناظر بر مجموعه اقداماتی است که همراستایی و همسویی اقدامات ارکان اجرایی سازمان را در راستای مسئولیت­های اجتماعی در سازمان­های فضیلت­محوری ایجاد می‎کند که شامل تدوین دستورالعمل­ها و رویه­های اجرایی، تدوین خط مشی مسئولیت‎های اجتماعی­، تدوین قوانین مرتبط با مسئولیت‎های اجتماعی شرکت، تدوین محدودکننده‎ها و کنترل کننده‎های سازمانی و تدوین چشم انداز در عرصه پیاده‌سازی رویکرد مسئولیت­های اجتماعی می­باشد. بُعد گفتمان­سازی که ناظر بر فرهنگ‌سازی اصول مسئولیت­های اجتماعی در سازمان­های فضیلت محور می­باشد شامل رفتارسازی مبتنی بر دوستی و مروت با آحاد جامعه، فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی اصول کرامت انسانی و توسعه نگرش مدیران نسبت به اهداف فضیلت محور می­باشد، زیرسخت‎های شبکه‎های اجتماعی شامل به کارگیری شبکه‎های اجتماعی در راستای مشارکت اجتماعی، استفاده از فرصت‎های تحول دیجیتال در زمینه مسئولیت‎های اجتماعی و توسعه یکپارچه شبکه‎های اجتماعی ملی با نگاه جذب سرمایه اجتماعی می­باشد، تدوین قوانین و دستورالعمل‎ها شامل تدوین دستورالعمل‏ها و رویه‏های اجرایی، تدوین خط‌مشی  مسئولیت‎های اجتماعی و تدوین قوانین مرتبط با سرمایه‌های اجتماعی شرکت می­باشد همچنین تدوین محدودیت‎ها کنترل کننده‎ها شامل تدوین محدودکننده‌ها و کنترل‌کننده‌های سازمانی و تدوین چشم‌انداز در عرصة اجرای مسئولیت‎های اجتماعی می­باشد. فرآیندها و رویه‎ها شامل طراحی فرآیندهای مدیریت منابع انسانی مبتنی بر رعایت اصول زیست محیطی، پرداخت حقوق و دستمزد در تراز انقلاب اسلامی و تدوین شاخص‎های ارزیابی عملکرد بر اساس  مسئولیت‎های اجتماعی می­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying and Explaining the Factors Affecting the Role of Social Responsibilities in Virtue-Based Organizations (Case Study: Astan Quds azavi)

نویسندگان [English]

  • hamid zare 1
  • Reza Tahmasebi, 2
  • Mohammad Delbari 3
1 Professor, Faculty of Management and Accounting, Farabi School, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Management and Accounting, Farabi School, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Ph.D. student of Public Administration, Human Resources, Ares Campus, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction and Objectives
The social responsibility of the organization is a relatively new category that is rapidly expanding among different organizations, and it points out that organizations should be more careful about the consequences and effects of their activities and the effects in connection with the surrounding environment, society, and society members (Pourali and Dadashi, 1401). Organizational virtue, as a hybrid concept of positive psychology and business ethics, refers to general organizational ethical characteristics that are embodied by the collective or individual, in the atmosphere, structure, and policy procedures of an organization (Bright et al., 2006; Liu, 2012). In recent years, the positive effects of organizational virtues on individuals and organizations have received increasing academic attention. The development of digital technology has led to changes in business models and organizational patterns, etc., as well as the creation of work behaviors beyond the scope of employee responsibilities and how to improve the constructive behaviors of employees in new work conditions.
Many researchers and scholars have emphasized that the concept of organizational virtue had better become one of the management research topics in the world and listed important reasons for the revival of virtue-based ethics (Gavin and Mason, 2014; Lilius et al., 2018; Moore and Biddle, 2016; Park and Peterson, 2013). For this purpose, during the last several decades, various religious organizations have sought to expand ethics and virtue in multiple ways, such as drafting ethics charters, rules and standards of conduct, ethical education, ethical management, ethical decision-making, ethical culture and atmosphere, and ethical infrastructure. They have lost a lot of time and money. Ethics is now presented in the organization in the form of the organization's charter of ethics and the rules of professional behavior.
In this research, the researcher is looking for an answer to this basic question: which factors are effective in fulfilling social responsibilities in virtue-oriented organizations, especially Astan Quds Razavi?
 
Method
Qualitative research is a process of research that extracts data from the context in which the events occur and tries to understand these events through the process in which it is embedded the perspective describes the participants in them and uses inference tools to create possible explanations based on the observed phenomenon (Khanifar and Zarondi, 1389). This research is applied in one of the mission-oriented organizations such as Astan Quds Razavi, and in terms of data collection, it is descriptive and exploratory. To analyze the qualitative data, a thematic analysis method, and semi-structured interview method were used.
Thematic analysis is one of the methods of qualitative analysis based on which the text of qualitative interviews is reduced and segmented, categorized and summarized, and then reconstructed in such a way that the important concepts within the collection are extracted from the data (Abedi Jafari et al., 2019). The steps of the theme analysis method include 1-familiarity with the data, 2-creating primary identifiers and identification, 3-searching and recognizing the themes, 4-drawing the theme network, and 5-analyzing the theme network. In terms of purpose, this research is practical and in terms of data collection, it is descriptive and exploratory, and qualitative data analysis tools including thematic analysis were used. The statistical population of the research included managers active in the field of social responsibilities in the Astan Quds Razavi, and finally 10 people were determined in a targeted and accessible way, and they were interviewed.
To explore the data, the semi-structured interview tool of the thematic analysis method was used. Before conducting the interview in person and by phone, the researcher made the necessary coordination with the experts regarding the possibility and time of conducting the interview and at the beginning of each interview, the concept of the phenomenon under study, i.e. social responsibilities and the purpose of conducting the research were explained. This is emphasized that the research results will only be used for research purposes and their identities and names will be kept confidential if they wish. Lastly, according to the semi-structured nature of the research and the data obtained from the research literature, to clarify the answers provided, other questions were asked following the answers of the interviewees. At the end of each interview, the experts were asked to provide any other information to clarify the answer to the research question. According to the data obtained from reviewing the records and using a semi-structured interview, the interviewees were allowed to express their views freely. After each interview, the text of the interviews was carefully implemented. To analyze the interviews, all independent ideas were identified in the form of concepts and sub-themes, and then a code was assigned to each one. This was done for each of the conducted interviews. Then, based on the identified themes, more comprehensive categories were made and led to the identification of the main themes related to the research.
 
Results
In these researches, components such as the way of guiding and leading the organization towards systematizing the process of creating discourse on the principles of social responsibilities, structural development, technical development, culture building, education, etc., are in accordance with the concepts of responsibility. Social issues in all micro and macro levels and different organizational levels have been considered. Astan Quds Razavi, due to its special nature and mission, needs to pay attention to the principles of social responsibilities in the direction of social capital management so that it can carry out the projects in a favorable way with the participation of the members of the society. These factors are in the dimension of the organization's structure and preparations, which oversees the set of actions that create the alignment and association of the actions of the executive elements of the organization in line with social responsibilities in virtue-oriented organizations. This includes the development of executive guidelines and procedures, social responsibility policy, laws related to the company's social responsibilities, organizational limits and controllers, and the development of a vision in the field of the implementation of the social responsibility approach. For this purpose, in this article, an attempt was made to discuss and investigate the factors affecting the management of human resources based on social responsibilities according to the nature of Astan Quds Razavi. Social affairs in the headquarters of Astan Quds Razavi, to identify and collect the desired dimensions and components, and a set of factors that can be effective in this area were identified.
 
Discussion and Conclusions
Social responsibility is an important driver in paying attention to society as the main beneficiary of organizations' activities. Experts believe that ethics emphasizes the way an individual behaves inside the organization, but social responsibility considers the way the organization treats its employees, shareholders, and stakeholders. A review of the theoretical literature makes it clear that; one of the four dimensions of social responsibility is the moral dimension. It means that organizations are expected to respect people's values ​​norms and beliefs and pay attention to ethical issues in their work and activities, just like other members. That is, instead of being synonymous with social responsibility, ethics is recognized as one of the dimensions of social responsibility. With the reviews of related articles and research, many researchers have pointed to the prominent role of social responsibilities in virtue-based organizations in guiding, leading, stimulating, persuading, and human resources in the development of concepts related to social responsibilities. In these researches, components such as the way of guiding and leading the organization towards systematizing the process of creating discourse on the principles of social responsibilities, structural development, technical development, culture building, education, etc., are by the concepts of responsibility. Social issues at all micro and macro levels and different organizational levels have been desired.
 
Acknowledgement
We are grateful to the managers and officials of Astan Quds Razavi for their sincere cooperation.
 
Conflict of Interests
There is no conflict of interest in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social responsibilities
  • Virtue-oriented organization
  • Astan Quds Razavi
  • Thematic analysis
  1. آرمان، مانی، حسینی، سیدیعقوب، و تنگستانی، الهام (1395). تأثیر سرمایۀ اجتماعی و بلوغ منابع انسانی بر مدیریت منابع انسانی پایدار (موردمطالعه: شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی). مجله علمی مدیریت سرمایه اجتماعی، 3(1)، 113−
  2. بابائی، یاور، و فانی، مریم (1400). اثر مدیریت منابع انسانی سبز بر رفتار شهروندی زیست‌محیطی و رفتارهای حامی محیط‌زیست کارکنان هتل. مطالعات مدیریت گردشگری، 16(56)، 211−
  3. بهزادی، الهام. نهامی، عبدالرضا، بلشیده، کیومرث. (1394). رابطه وجدانی بودن، جو اخلاقی و رهبری اخلاقی با فضیلت سازمانی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری. سال دهم، شماره1، ص: 63 – 74.
  4. بهشتی فر. رضا. شهبازیان. محمد. (1399). بررسی نقش فرهنگ سازمانی و مسئولیت‌های اجتماعی در پیشبرد اهداف سازمانی. کنفرانس بین المللی مدیریت سازمان. 45 – 59.
  5. پور علی، محمدرضا، و داداشی، نسرین (1401). تأثیر مسئولیت اجتماعی و ریسک‌پذیری بر عملکرد شرکت‌ها با توجه به متغیر تعدیل‌کننده محدودیت‌های مالی. فصلنامه حسابداری مدیریت، دوره3، شماره41، 65- 78.
  6. پورعلی، محمدرضا، و رجبی، علی‌اکبر (2019). بررسی نظری نقش مسئولیت اجتماعی شرکتی (اخلاق فراسازمانی) در پیش‌بینی سود توسط سرمایه‌گذاران. فصلنامه مطالعات حسابداری و حسابرسی، 9(34)، 51 – 69.
  7. ثابت، عزیزی (1399). ارزیابی تأثیر استراتژی‌های منابع انسانی در ایجاد و توسعه مدیریت منابع انسانی سبز. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 31(4)، 67−‎
  8. عنایتی، فاطمه، و رئیسی، ایرج (1401). بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی بر کارایی سرمایه گذاری با توجه به نقش استراتژی‌های شرکت می‌پردازد. تحقیقات نوین مدیریت و حسابداری. 6(30)، 51 – 64.
  9. عابدی کوشکی، سارا. زین آبادی، حسن رضا؛ باقری نیا، حسن. جعفرنژاد، احد.(1395). بررسی نقش فضیلت سازمانی در عملکرد کارکنان در یک سازمان نظامی، فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، سال یازدهم، شماره39، 55 – 68.
  10. کریمی، رحیم. شیرانی، درنار. (1402). تحلیلی بر تأثیر مسئولیت‌های اجتماعی سازمانی بر بهره وری سازمان‌های ایران. همایش ملی تحقیقات میان رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی. 1397 – 1315.
  11. کاشانی پور. محمد. قربانی، راضیه. (1401). تأثیر استراتژی کسب‏وکار بر رابطۀ بین مسئولیت اجتماعی شرکت و ارزش شرکت در جهت ارتقای سرمایۀ اجتماعی. فصلنامه مدیریت سرمایه اجتماعی. دوره9، شماره2. 186 – 155.
  12. قاسمی، حبیب، برکت، غلامحسین، و امیدیان، فرانک (1401). طراحی و اعتبارسنجی مسئولیت اجتماعی آموزش و پرورش خوزستان. فصلنامه نوآوری‌های مدیریت آموزشی، شماره 3. 56 – 63.
  13. حمیدیان پور، فخریه، رجب‌پور، ابراهیم، افراخته، سلیمه، و مهرابی، عمران (1398). بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی پایدار بر سرمایه انسانی. فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، (54)، 1−
  14. خنیفر. حسین. (1389). اصول و مبانی روش‌های تحقیق کیفی. انتشارات نگاه دانش
  15. سیدعباس‌زاده، میرمحمد، حسنی، محمد، بازرگان، عباس، و نامی، کلثوم (1397). توسعه منابع انسانی پایدار: اثرات کانال مدیریت دانش و عوامل سازمانی. دوماهنامه علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 9(34)، 1−
  16. نیلی پورطباطبایی، سید اکبر، صالحی عمران، ابراهیم، هاشمی، سهیلا، و صداقت، مائده (1395). ارائه کارت امتیازی مدیریت منابع انسانی پایدار در شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات دانش‌بنیان ایران. آموزش و توسعه منابع انسانی، 3(11)، 139−
  17. واعظی. علی. (1397). روش‌های تحقیق کیفی و کمّی. انتشارات ریحان دانش.
  18. یزدانی، حمیدرضا، پورعزت، علی‌اصغر، زارعی متین، حسن (1398). طراحی الگوی اخلاق سازمانی مبتنی بر فضیلت برای بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران. فصلنامه اخلاق پزشکی، 44. 91 – 103.
  19. Aragòn-Correa, J. A., Marcus, A. A., & Vogel, D. (2020). The effects of mandatory and voluntary regulatory pressures on firms’ environmental strategies: A review and recommendations for future research. Academy of Management Annals, 14(1), 339-365.
  20. Çop, S., Olorunsola, V. O., and Alola, U. V. (2021). Achieving Environmental Sustainability through Green Transformational Leadership Policy: Can Green Team Resilience Help? Strategy Environ. 30 (1), 671–682.
  21. Dost, M., Pahi, M. H., Magsi, H. B., and Umrani, W. A. (2019). Effects of Sources of Knowledge on Frugal Innovation: Moderating Role of Environmental Turbulence. Jkm 23 (7), 1245–1259.
  22. Dumont, J., Shen, J., & Deng, X. (2017). Effects of green HRM practices on employee workplace green behavior: The role of psychological green climate and employee green values. Human resource management, 56(4), 613-627.
  23. Eriksen, M., Cooper, K. and Miccolis, A. (2019), “On becoming virtuous”, Journal of Management Education, Vol. 43 No. 6, pp. 630-650.
  24. Elshaer, I. A., Sobaih, A. E. E., Aliedan, M., & Azazz, A. M. (2021). The effect of green human resource management on environmental performance in small tourism enterprises: mediating role of pro-environmental behaviors. Sustainability, 13(4), 1956.
  25. M. Burger. M. Risenbilt. A. (2020). Virtuous leadership: a source of employee well-being and trust. Management Research ReviewVolume 43 Issue 8. 78-97.
  26. Francoeur, V., Paillé, P., Yuriev, A., & Boiral, O. (2021). The measurement of green workplace behaviors: A systematic review. Organization & Environment, 34(1), 18-42.
  27. Kashanipour, Mohammad. The victim is Razia. (2021). The effect of business strategy on the relationship between corporate social responsibility and corporate value in order to promote social capital. Social Capital Management Quarterly, 9(2) 34-46.[In Persian].
  28. Rehman, S. U., Kraus, S., Shah, S. A., Khanin, D., & Mahto, R. V. (2021). Analyzing the relationship between green innovation and environmental performance in large manufacturing firms. Technological Forecasting and Social Change, 163, 120481.
  29. Yu, W., Chavez, R., Feng, M., Wong, C. Y., & Fynes, B. (2020). Green human resource management and environmental cooperation: An ability-motivation-opportunity and contingency perspective. International Journal of Production Economics, 219, 224-235.